Ruda Chebzie (Stacja Kolejowa)
Stacja kolejowa Ruda Chebzie (jak sama nazwa wskazuje) położona jest w Rudzie Śląskiej, a konkretnie w dzielnicy Chebzie, przy ulicy Dworcowej 33. Przed wojną nosiła ona nazwę Morgenroth. Dziś jej główną funkcją jest obsługa pociągów pasażerskich na głównej linii Kolei Śląskich z Gliwic, przez Katowice do Częstochowy. W dawnych czasach stacja Chebzie była znacznie ważniejsza (zwłaszcza pod względem towarowym), o czym niżej. Obecnie przez stację teoretycznie przebiegają 3 linie kolejowe o numerach: 137, 187 i 189, przy czym jedynie ta pierwsza jest regularnie eksploatowana.
Według ostatnich danych stacja obsługuje przeciętnie od 500 do 699 pasażerów dziennie, co jest niestety słabym wynikiem. Przeciętna liczba zatrzymań pociągów wynosi 76 na dobę. Na stacji zatrzymują się pociągi Kolei Śląskich, a konkretnie 'koronnej’ jej linii S1 z Gliwic do Częstochowy. Pociągi wyższych klas przejeżdżają przez Chebzie bez zatrzymania. Łącznie przez Chebzie przejeżdża około 150 pociągów na dobę (osobowych, przyspieszonych oraz towarowych).
Pierwszy przystanek pasażerski, wraz z niewielkim budynkiem powstał tutaj w roku 1846 na linii kolejowej z Wrocławia do Mysłowic. Rozbudowywany był w latach 1863, 1895 i 1902, gdy budynek dworcowy zyskał swój obecny kształt. Z drugiej (zachodniej) strony ulicy Przedtorze na nasypie przez kilkadziesiąt lat funkcjonował tzw. „peron górny” (obecnie zlikwidowany). Można było się na niego dostać (nieistniejącym już) przejściem podziemnym z placyku przy budynku głównym dworca.
Obecnie stacja pasażerska w Chebziu to jeden peron z dwoma krawędziami, na którym znajduje się duża wiata przeciwdeszczowa, ławki, oświetlenie i tablice informacyjne. Na peron prowadzi przejście podziemne z budynku dworcowego, w którym działa biblioteka miejska. Przed budynkiem jest postój taksówek i przystanek autobusowy (niestety dosyć marginalny). Kilkaset metrów dalej jest ważna pętla tramwajowa i znacznie popularniejsze przystanki autobusowe. Po zachodniej stronie budynku dworcowego (ul.Przedtorze) jest bezpłatny, dwuczęściowy parking na około 100 samochodów. Zawsze jest na nim wolne miejsce (choć często jedynie na tej 'dzikiej’ części). Z ulicy Przedtorze można przejść na drugą stronę nasypu „peronu górnego” (w stronę Stawu Kokotek) przy pomocy wąskiego, ceglanego tuneliku.
Łącznie przez stację w Chebziu w najszerszym miejscu przebiega ponad 10 torów, aczkolwiek większość z nich to tory boczne. Poniżej krótki opis „węzła” kolejowego Rudy-Chebzia, w kolejności malejącej pod względem priorytetu.
Wiodącą (de facto jedyną liczącą się dziś) trasą, przebiegającą przez Chebzie jest przelotowa linia nr137 (Katowice-Legnica). Kursują nią wspomniane składy Kolei Śląskich, a także składy dalekobieżne i towarowe. Sąsiednie stacje to Świętochłowice i Ruda Śląska.
Drugą linią (eksploatowaną w okazjonalnym ruchu towarowym) jest jednotorowa linia (nr189) z torowiskiem, położonym najbardziej na północ od strony budynku dworca. Została otwarta w roku 1899. W stronę północno-zachodnią wiedzie ona do Orzegowa (po drodze jest bocznica do pobliskiej składnicy węgla) i dalej w zabrzańskich Biskupicach (za Kuźnicą i Bobrkiem) włącza się w linię z Bytomia w stronę Gliwic i Wrocławia. Planowany jest remont i elektryfikacja tego odcinka, a także wznowienie ruchu pasażerskiego i połączenie go w stronę wschodnią ze stacją Bytom (aby pociągi mogły włączać się w linię132 w obu kierunkach). Linia ta w drugą (wschodnią, świętochłowicką) stronę od Chebzia przebiega południowym brzegiem Stawu Marcina, wzdłuż ulicy Kolejowej, a następnie kieruje się przez Lipiny, Ajskę, Chropaczów do bytomskich Łagiewnik, gdzie kończy swój bieg przy halach Szybów Rycerskich na terenach byłej Huty Zygmunt. Dawniej tory prowadziły dalej do dworca głównego w Bytomiu, ale ten odcinek już nie istnieje.
Trzecią linią (obecnie nieużywaną, torowisko zaniedbane i zarośnięte) jest linia 'południowa’ (nr187), położona na nasypie, na południe od ulicy Przedtorze, wzdłuż byłego „peronu górnego”. W stronę południową przecina ona DTŚ obok kolonii Morgenroth (wiadukt obecnie wykorzystywany jest głównie przez piechurów) i za osiedlem Kaufhaus rozdziela się na dwie odnogi. Zachodnia prowadzi do zlikwidowanej kopalni Ruda-Pokój, a wschodnia do Huty Pokój i następnie do Huty Florian w Świętochłowicach. Z kolei omawiana „trzecia” linia z Chebzia w stronę północną prowadzi przez wiadukt na północ (obok wiaduktu jest zaniedbany, ale warty uwagi schron przeciwpancerny), aby po chwili spotkać się z omawianą wyżej „drugą” linią nr189 i w okolicy skrzyżowania ulic Joanny i Jaracza w dzielnicy Orzegów połączyć się w jeden tor.
Ostatnia istniejąca linia jest związana z okolicznym hutnictwem, niestety ledwo zipiącym. Wychodzi ona ze stacji Chebzie w stronę wschodnią, początkowo równolegle do głównej linii nr137 (po północnej jej stronie), aby w okolicach Stawu Martyn I (Massona) skręcić na południe na wiadukt nad DTŚ w okolicach stacji benzynowej na granicy Rudy i Świętochłowic. Za wiaduktem jest odnoga do Huty Pokój, a główna linia prowadzi na wschód przez Hutę Florian w Świętochłowicach (charakterystyczny, zamykany bramami „przejazd kolejowy” przez ulicę Metalowców), aby po chwili znowu być równoległą do linii 137 (jednak już po południowej jej stronie- bliżej ulicy Hajduki w Świętochłowicach-Zgodzie i Huty Batory w Chorzowie Batorym). Na stacji Chorzów Batory linia 'hutnicza’ łączy się z tamtejszą bogatą siecią kolejową.
W latach 90-tych ubiegłego wieku budynek dworca zaczął popadać w ruinę, osiągając apogeum beznadziei w roku 2010, gdy obiekt usunięto ze Szlaku Zabytków Techniki (przywrócono go dopiero w 2023 roku). Z czasem na elewacji pojawiały się kibolskie bazgroły, zniknęła kasa biletowa, a główna hala zamieniła się w pijacką melinę i miejsce dla bezdomnych. Przez krótki okres funkcjonował tutaj squat muzyczny „Młotkownia”, gdzie organizowano koncerty muzyczne, głównie z gatunku punk i psycho-trance (inny squat „Berza” był po drugiej stronie torów). W drugiej dekadzie XXI wieku budynek dworca przeszedł z rąk PKP pod skrzydła miejskiego samorządu. Wytyczono strategię remontową i pozyskano na ten cel znaczne fundusze z Unii Europejskiej i innych źródeł. Wyczyszczono i wypiaskowano elewacje i wnętrza, wyeksponowano też konstrukcyjne elementy stalowe. Remont ukończono w roku 2019, kiedy otwarta została „Stacja Biblioteka”, czyli filia biblioteki miejskiej, umieszczona w centralnej części głównej hali dworcowej. 2-poziomowy obiekt wyposażony jest w windę, szklane balustrady, kawiarenkę, czytelnię i miejsce do słuchania muzyki. Jest też kwiaciarnia. Hala jest całodobowa i ogrzewana. Rewitalizacja okazała się bardzo udana i zdobyła szereg branżowych nagród. W roku 2023 ukończono generalny remont placyku przed dworcem. Niestety remont nie objął dostosowania samego peronu dla osób niepełnosprawnych.
Chebzie (jako dzielnica) jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla całego miasta, ale niestety stacja kolejowa leży na uboczu (dosyć daleko od węzłowej pętli tramwajowej, zjazdów na DTŚ i głównych przystanków autobusowych). Zabytkowy budynek dworcowy z biblioteką jest atutem stacji (jeżeli chodzi o walory zabytkowo-kulturowe), ale też przekleństwem (pod względem komunikacyjnym). Stacja znacznie poprawiłaby swe kiepskie wyniki w liczbie obsłużonych pasażerów i mogłaby być kluczowym elementem centrum przesiadkowego, gdyby peron znajdował się nieco dalej na wschód (w miejscu obecnej nastawni) i można było wejść na niego bezpośrednio od strony Ronda Unii Europejskiej. Gdyby jednak zdecydowano się na taki wariant- zabytkowy budynek dworca zostałby całkowicie zmarginalizowany, gdyż jedyny ciąg komunikacyjny wymusza na pasażerach przejście przez dworzec (przez co tracą oni kilka minut). Miasto (także przy pomocy dotacji zewnętrznych) zainwestowało w budynek ogromne pieniądze, więc niemożliwe jest, aby w najbliższych latach dokonywano jakichkolwiek zmian komunikacyjnych w obecnym, dosyć problematycznym dla pasażerów wariancie dojścia na peron. Pewnym ułatwieniem byłaby budowa przejścia podziemnego między peronem, a Parkiem Paweł i końcówką ulicy Starej- otworzyłoby to stację na pasażerów z „Paulusa” oraz dzielnic Godula i Orzegów, ale budowa takowego tuneliku na dzień dzisiejszy nie jest planowana.
Stacja Ruda-Chebzie i jej okolice- fotografie:
