Borek Strzeliński – Opis Wsi
Borek Strzeliński (Großburg) to duża wieś w gminie Borów. Według spisu powszechnego z 2021 roku Borek zamieszkiwały 972 osoby, co jest pierwszym miejscem w gminie. Pierwsze kronikarskie wzmianki o Borku pochodzą już z roku 1155.
Sąsiednie miejscowości to (zgodnie z ruchem wskazówek zegara): Kojęcin, Jaksin, Świnobród, Jelenin, Boreczek, Kręczków, Michałowice (wszystkie gmina Borów) oraz Kuchary, Radoszkowice i Kończyce (trzy ostatnie to gmina Domaniów, powiat oławski). Borek Strzeliński jest jedną z dwóch wsi gminy (obok Borowa), gdzie ulice mają swoje nazwy (w pozostałych 24 miejscowościach gminy wszystkie adresy to nazwa miejscowości i numer budynku).
Przez środek Borka (na osi północ-południe) przebiega ruchliwa droga wojewódzka nr395 z Wrocławia do Strzelina (i dalej do Paczkowa)- ul.Wrocławska, zmieniająca nazwę na Strzelińska (fot.2, 6, 7 i 10). Trasa zapewnia dobry dojazd do wymienionych miast, jednakże bywa uciążliwa dla lokalnych mieszkańców (hałas, kolizje, problemy z przejściem na drugą stronę). Na domiar złego, w samym centrum Borka istnieje newralgiczne miejsce, w którym główna trasa tworzy podwójny zakręt o 90 stopni (fot.5 i 11), a ponadto krzyżują się z nią w tym miejscu 2 inne ulice (Szkolna i Oławska). Dosyć często dochodzi tutaj do zatorów, stłuczek, a nawet „klinczów”, gdy dwa długie zestawy (TIRy i ciągniki rolnicze z przyczepami) nie potrafią minąć się na zakręcie. Sytuacji nie da się poprawić bez wyburzenia prywatnych budynków przy ul.Wrocławskiej 2-4 i Strzelińskiej 2, co jest mało realne. W budynku między zakrętami (Wrocławska 2) w latach PRLu istniała karczma biesiadna, a w latach 90-tych także dyskoteka.
Po upadku PRL powstały wstępne plany budowy obwodnicy na zachód od wsi (od strony Jelenina i Boreczka), na poprzedniej tablicy z mapą wsi (stojącej przed budynkiem Szkolna 2) jej bieg był zaznaczony jako „planowana obwodnica”. Lokalni mieszkańcy twierdzą, że najlepiej poinformowane osoby zawczasu wykupiły działki na biegu planowanej obwodnicy, aby potem odsprzedać je inwestorowi (samorządowi województwa) dużo drożej, co miało mieć duży wpływ na zerwanie negocjacji. Ostatecznie sprawa obwodnicy została zamrożona i od lat nie posuwa się do przodu (w międzyczasie wymieniono na nową tablicę z planem wsi i na tej nowej nie ma już śladu po planowanej obwodnicy).
Oprócz głównej drogi Borek skomunikowany jest utwardzonymi szosami z Boreczkiem, Jeleninem, Jaksinem, Kojęcinem i Kończycami, co powoduje, że jest lokalnym węzłem drogowym, a także handlowo-usługowym.
Na północy wsi mieści się stadion piłkarski zespołu KP Borek Strzeliński (fot.20 oraz w centralnej części zdjęcia u góry) z około 100 krzesełkami i metalową wiatą. Występuje on na ogół w B-klasie, z okazjonalnymi i krótkimi pobytami w A-klasie. Największe emocje u miejscowych kibiców budzą starcia derbowe z rywalami z Borowa, Ludowa Śląskiego, Domaniowa i Pławnej (jednakże nie zawsze wszystkie te drużyny występują w tej samej lidze). Oprócz zmagań piłkarskich na stadionie organizowane są różnorakie imprezy, koncerty, pokazy, festyny czy dożynki. Na tyłach stadionu jest drewniana wiata wypoczynkowa oraz ogródki działkowe.
Na południe od stadionu jest duży plac, wykorzystywany przez firmę, handlującą materiałami budowlanymi (na drugim, zachodnim końcu działki jest wysoka wieża telekomunikacyjna). W przeszłości (od drugiej połowy XIX wieku do lat 90-tych XX-go wieku) na tych terenach istniała wielka baza rolnicza oraz przeładunkowa, wraz ze (istniejącą w latach 1910-1973) stacją kolejową na linii z Boreczka, przez Borek, Domaniów do Oławy. Obecna ulica Polna zbudowana jest w śladzie zlikwidowanego torowiska. Przeładowywano tutaj głównie towary rolnicze oraz węgiel. Po likwidacji miejscowej linii kolejowej przewożono ładunki do/z bazy przeładunkowej przy stacji w sąsiednim Boreczku (obecnie również nieistniejącej, poza transportem pasażerskim i tranzytowym). W czasach PRLu teren (łącznie z sąsiednim pałacem) podlegał pod PGR, który posiadał tutaj magazyny, parkingi, urządzenia przeładunkowe, infrastrukturę serwisowo-paliwową oraz imponującą flotę maszyn i pojazdów rolniczych (w schyłkowym okresie w latach 90-tych wrażenie robiły zwłaszcza liczne kombajny typu 'Bizon-Gigant’). Po roku 2000 większość budynków bazy (wraz z dużym elewatorem) została rozebrana, zachowało się tylko kilka w zachodniej części (od strony ul.Parkowej).
Tereny byłej bazy od południa (ul.Chrobrego) graniczą z osiedlem, złożonym z sześciu 3-piętrowych bloków wielorodzinnych (fot.24), a obok niego jest stary ceglany komin oraz budynek Gminnego Centrum Kultury i plac zabaw (fot.21).
Z drugiej strony głównej ulicy (od strony Radoszkowic) jest nowe osiedle domków jednorodzinnych (ul.Polna, Morelowa, Akacjowa, Ogrodowa, Klonowa, Dębowa i boczne od nich, widać je na zdjęciu u góry po lewej stronie) gdzie w ostatnim czasie powstało najwięcej budynków mieszkalnych w Borku. Nowe gospodarstwa budowane są też na wschodzie wsi (przy wyjazdach na Kończyce i Kojęcin). Obok skrzyżowania ulic Oławskiej i Wiązowskiej jest staw (fot.22).
Najstarsza i najbardziej okazała zabudowa Borka leży przy ulicach: św.Floriana (fot.25), Szkolnej, Jana Pawła II, Oławskiej i Strzelińskiej. Istnieje tam wiele ciekawych, często ponad 150-letnich budynków z licznymi detalami i zdobieniami (większość jest w dobrym stanie technicznym, ale nie brak też obiektów zaniedbanych). Nieopodal głównego skrzyżowania znajdziemy m.in. supermarket Dino (fot.4), drugi market, bank (fot.12), kapliczkę (fot.18), poradnię (fot.6) i mniejsze punkty handlowo-usługowe. Przy ulicy szkolnej jest podstawówka im.Wincentego Witosa, wyposażona m.in. w salę gimnastyczną (fot.14).
Najsłynniejszym budynkiem w Borku Strzelińskim jest renesansowo-gotycki pałac (fot.3), wraz z parkiem i dworem z połowy XIX wieku, wybudowany dla rodziny von Schönermarkt. W czasach PRL obiekt był siedzibą PGR, a w czasie transformacji ustrojowej przeszedł pod własność skarbu państwa. W roku 2011 został wykupiony przez prywatnego właściciela i w ciągu kolejnych 2 lat gruntownie wyremontowany (wcześniej niszczał przez całe dekady, od czasów wojny przechodził jedynie nieliczne, kosmetyczne zabiegi). Obecnie pałacowy zespół posiada restaurację, 2 sale bankietowe oraz 43 miejsca noclegowe. Organizowane są tu wesela, spotkania biznesowe i imprezy okolicznościowe. W zespole pałacowym jest też kilka innych ciekawych obiektów, m.in. fontanna, staw, dwór czy budynek gorzelni (fot.16, po lewej od kościoła).
Sąsiadujący z pałacem i tworzący z nim zwarty ciąg urbanistyczny Kościół św.Antoniego i Wawrzyńca (fot.15 i 16) istniał na tym terenie już w XIII wieku, od tego czasu był wielokrotnie przebudowywany (ostatni raz w latach 1912-13). W jego wnętrzu i okolicach znajdują się liczne zabytki i relikty (m.in. dzwon, ołtarz, drzwi, ambona, strop, portale, nagrobki). Na tyłach kościoła mieszczą się budynki duszpasterstwa (fot.17). Do miejscowej parafii przynależą mieszkańcy Borka oraz sąsiednich Michałowic, Kojęcina, Jaksina i Jelenina.
Na południe od kościoła jest boisko do koszykówki (fot.13) i remiza straży pożarnej (fot.23). Około 200 metrów na południe od kościoła (przy wylotówce na Jelenin, ul.Sienkiewicza) znajduje się parafialny cmentarz z kaplicą (fot.1 i 19), a także duża hala (największa we wsi i prawdopodobnie w całej gminie) prywatnej firmy produkcyjnej.
Na południu od Borka (przy szosie na Jaksin) stoją 3 krzyże pokutne (fot.26), datowane na późne średniowiecze. Według ówczesnego prawa- jedną z kar sądowych za zbrodnię było ustawienie (na własny koszt) takich krzyży, tutaj prawdopodobnie doszło do zabójstwa 3-osobowej rodziny, aczkolwiek jest to tylko hipoteza.
Na terenie Borka nie ma rzek, a jedynym ciekiem wodnym jest tzw. Dopływ spod Jaksina, którego koryto biegnie na wschód od zabudowań Borka (bliżej Kojęcina), aby w Kończycach ujść do Grabienicy.
Z racji faktu, iż Borek ma największą populację spośród wszystkich wsi w gminie, istnieje naturalna rywalizacja (niekiedy połączona z niechęcią) ze stolicą- Borowem. Borek nie jest siedzibą gminy głównie z powodów geograficznych (zbyt blisko Domaniowa i Strzelina oraz zbyt daleko do zachodnich krańców gminy, np. Suchowic czy Siemianowa).
Na zachód od Borka przebiega linia kolejowa z Wrocławia do Międzylesia (i dalej do czeskiej Pragi), a najbliższa stacja kolejowa, na której zatrzymują się pociągi pasażerskie to stacja Boreczek.
Borek Strzeliński – fotografie:
Bartoszowa – Boguszyce – Boreczek – Borek Strzeliński – Borów – Brzezica – Brzoza – Głownin – Jaksin – Jelenin – Kazimierzów – Kępino – Kojęcin – Kręczków – Kurczów – Ludów Śląski – Mańczyce – Michałowice – Opatowice – Piotrków Borowski – Rochowice – Siemianów – Stogi – Suchowice – Świnobród – Zielenice